Read the English version by Access Now and ICJ here

ការវិភាគច្បាប់៖ សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសន្តិសុខសាយប័ររបស់ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយ អង្គការអាក់សេសណាវ (Access Now) និង គណៈកម្មាការអ្នកច្បាប់អន្តរជាតិ (International Commission of Jurists)។

ការវិភាគច្បាប់នេះ ត្រូវបានមកបកប្រែក្រៅផ្លូវការជាភាសាខ្មែរដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ជាពិសេស ជនងាយរងគ្រោះ និងអ្នកដែលមានហានិភ័យខ្ពស់ដែលមានដូចជាអ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សជាដើម ដើម្បីងាយយល់អំពីខ្លឹមសារនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលអ្នកជំនាញបានលើកឡើងថាអាចនឹងប៉ះពាល់ទៅដល់សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិឯកជនភាព និងសិទ្ធិក្នុងការទទួលបានព័ត៌មាន ប្រសិនបើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះត្រូវបានអនុម័តដោយមិនទាន់មានការផ្តល់ធាតុចូល និងការចូលរួមពីគ្រប់ភាគគីពាក់ព័ន្ធបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនៅឡើយ។

---

ការវិភាគច្បាប់​៖ សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសន្តិសុខសាយប័ររបស់ប្រទេសកម្ពុជា[1]

កាលខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ក្រសួង​ប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ (ក្រសួង) របស់ប្រទេសកម្ពុជា បានប្រកាសថា ក្រសួង​បានព្រាង​ច្បាប់ស្តីពីសន្តិសុខសាយប័រមួយ​ដែលមានលក្ខណៈគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។[2] ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ក្រសួងបានពិនិត្យ និង​កែប្រែ​សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសន្តិសុខសាយប័រ (“សេចក្តីព្រាងច្បាប់”) ដោយផ្អែក​លើ​ធាតុចូល និងមតិយោបល់​ ដែលខ្លួនបានទទួល​ពីដៃគូផ្សេងៗ។[3]

គោលបំណងនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ បើយោងតាមមាត្រា ១ គឺកំណត់អំពី “គោលការណ៍ វិធាន និងយន្តការ​ ដើម្បីគ្រប់គ្រង និងថែរក្សា​សន្តិសុខសាយប័រនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗ ក្នុងគោលបំណង​ធានាបាន​សេវាសារវន្តរបស់ជាតិ ប្រកបដោយ​សុវត្ថិភាព និងនិរន្តរភាព។” សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ​មានចំនួន ៤៨ មាត្រា ដែលត្រូវបានបែងចែក​ជា១០ ជំពូក អំពី៖ បទប្បញ្ញត្តិទូទៅ (ជំពូកទី១), ស្ថាប័ន​មានសមត្ថកិច្ច (ជំពូកទី២), គោលការណ៍ទូទៅនៃការធានាសន្តិសុខសាយប័រ (ជំពូកទី៣), ការគ្រប់គ្រង និងការថែរក្សាសន្តិសុខសាយប័រ (ជំពូកទី៤), អាជ្ញាបណ្ណសម្រាប់អ្នកផ្តល់​សេវា​សន្តិសុខសាយប័រ (ជំពូកទី៥), អធិការកិច្ច​សន្តិសុខសាយប័រ (ជំពូកទី៦), ការដោះស្រាយវិវាទ (ជំពូកទី៧), ទោសប្បញ្ញត្តិ (ជំពូកទី៨), អន្តរប្បញ្ញត្តិ (ជំពូកទី៩), អវសានប្បញ្ញតិ (ជំពូកទី១០)។

អង្គការអាក់សេសណាវ និងគណៈកម្មាការអ្នកច្បាប់អន្តរជាតិ ចាត់ទុកថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះអាច​នឹង​មាន​ការជ្រៀតជ្រែកតាមអំពើចិត្ត​ទៅលើ​ការទទួល​បានសិទ្ធិឯកជនភាព និងសេរីភាព​បញ្ចេញ​មតិ និងព័ត៌មានដោយពុំមាន​ការត្រួតពិនិត្យឯករាជ្យគ្រប់គ្រាន់ ប្រសិនជាសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះត្រូវបានអនុម័តក្នុងទម្រង់​បែបនេះមែន។ អង្គការយើងខ្ញុំទទួលស្គាល់​ភាពស្របច្បាប់ និងសារសំខាន់​នៃគោលបំណង​របស់ប្រទេសកម្ពុជា​ក្នុងការចាត់វិធានការ​ដើម្បីពង្រឹង​ទិដ្ឋភាពសន្តិសុខសាយប័ររបស់ខ្លួន​ក្នុងការទប់ទល់នឹង​សកម្មភាព​សាយប័រ​ដែលមាន​គ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរ។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី ជារឿងសំខាន់​ដែលច្បាប់ គោលនយោបាយ ឬការអនុវត្តណាមួយ​ដែលមានទិសដៅឆ្ពោះទៅដល់ការប៉ះពាល់សិទ្ធិទាំងនោះគប្បី​ត្រូវតែតាក់តែង និងស្របទៅតាម​កាតព្វកិច្ច​សិទ្ធិមនុស្ស​ជាអន្តរជាតិ​របស់កម្ពុជា។ ជាពិសេស យើងខ្ញុំបារម្ភថា បើតាមយើងខ្ញុំយល់ មាត្រា​មួយចំនួន​នៃសេចក្តីព្រាង​ច្បាប់នេះមានប្រើពាក្យពេចន៍ដែលស្រពេចស្រពិល និងទូលាយពេក ដែលអាចជាការផ្តល់​សិទ្ធិអំណាច​ហួស​ហេតុទៅដល់​គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខ​ឌីជីថល (គណៈកម្មាធិការ) និងមន្ត្រីអធិការកិច្ច​សន្តិសុខសាយប័រ ហើយក៏​ដាក់ទណ្ឌកម្ម​ផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌធ្ងន់ធ្ងរមិនសមាមាត្រ ព្រមទាំងខកខាន​ក្នុងការធានាឱ្យបាន​គ្រប់គ្រាន់​ដល់​សិទ្ធិក្នុងការប្តឹងតវ៉ា ឬយន្តការ​នៃការត្រួតពិនិត្យ​មួយដែលឯករាជ្យ និងមានប្រសិទ្ធភាព ឬទទួលបានដំណោះស្រាយ​ក្នុងករណីមានការរំលោភបំពាន។

អង្គការយើងខ្ញុំ​ក៏ពិនិត្យឃើញថា វិធីសាស្ត្រ​នៃ​សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមើលទៅធ្វើឱ្យប៉ះពាល់​ដល់គោល​បំណង​សំខាន់របស់ខ្លួន នោះគឺដើម្បីធ្វើឱ្យមានក្របខ័ណ្ឌមួយដែលមានលក្ខណៈប្រសើរក្នុងការជួយ​ពង្រឹង​សន្តិសុខសាយប័រជាជាងធ្វើឱ្យអន់ថយ។ បទប្បញ្ញតិ្ត​នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់​ជុំវិញការតម្រូវ​ឱ្យមានការផ្តល់​អាជ្ញាបណ្ណ ដល់​ការផ្តល់សេវាសន្តិសុខសាយប័រស្ទើតែទាំងអស់បែបនេះ គឺមានលក្ខណៈ​ហួសហេតុ ដែលអាចត្រូវបានយកទៅប្រើ​ក្នុងការរឹតត្បិត​លទ្ធភាព​របស់ប្រជាជន​រស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមិនអាច​ធានាការពារខ្លួនទល់នឹង​ការជ្រៀតចូលទៅក្នុងប្រព័ន្ធរបស់ខ្លួន និងធានាការពារលើទិន្នន័យរបស់ពួកគាត់។ ការគំរាមកំហែងបែបនេះបង្ក​ឱ្យមានផលប៉ះពាល់​មិនល្អជាពិសេស​ទៅលើ​បុគ្គលដែលមកពីសហគមន៍ងាយរងគ្រោះ ក៏ដូចជា​តួអង្គដែលមាន​ហានិភ័យ ដូចជាអ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សជាដើម។

កាតព្វកិច្ច​សិទ្ធិមនុស្ស​ជាអន្តរជាតិ​របស់កម្ពុជា

ក្នុងឋានៈជារដ្ឋហត្ថលេខីរបស់​កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ​ស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ (កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ) ប្រទេសកម្ពុជា​ត្រូវមានកាតព្វកិច្ច​ផ្លូវច្បាប់​ក្នុងការគោរព​ និងធានា​ដល់​សិទ្ធិឯកជនភាព និងសេរីភាព​បញ្ចេញមតិ និងទទួលបានព័ត៌មាន ដូចមានធានានៅក្នុងមាត្រា ១៧ និង ១៩ នៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ។ សិទ្ធិ​ឯកជនភាព និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងទទួលបានព័ត៌មានគឺមានទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមក។ កិច្ចការពារ​ទិន្នន័យ និងការកំណត់លេខសំខាន់លើទិន្នន័យប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព គឺជាលក្ខខណ្ឌ​សំខាន់ដើម្បី​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​បុគ្គលនានា​អាចអនុវត្តសេរីភាពបញ្ចេញមតិតាមអនឡាញដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែកមិនត្រឹមត្រូវ។[4] ដើម្បីធានា​ដល់ការទទួលបាន​សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងទទួលបានព័ត៌មានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព មាត្រា ១៩(៣) ចែងយ៉ាងច្បាស់ថា រាល់ការរឹតត្បិត​ណាមួយ​ទៅលើ​សិទ្ធិនេះគឺត្រូវធ្វើទៅដោយឈរ​លើ​គោលការណ៍ច្បាប់ នោះគឺ ការរឹតត្បិតត្រូវតែ​មាន “ចែងដោយច្បាប់”។ ការរឹតត្បិតណាមួយ​អាចត្រូវបានរឹតត្បិតទៅបានដោយផ្អែកតែលើគោលដៅណាមួយនៃគោលបំណង​តាមផ្លូវច្បាប់នានា​ដូចដែលមានចែង​ក្នុងមាត្រា ១៩(៣) ពោលគឺ ដើម្បីការពារ​សិទ្ធិ និងកិត្តិស័ព្ទរបស់អ្នកដទៃ សន្តិសុខជាតិ សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ សុខភាព ឬសីលធម៌សាធារណៈ។ ការរឹតត្បិតនេះទៀតក៏ត្រូវតែឈរលើគោលការណ៍នៃភាពចាំបាច់ និងសមាមាត្រផងដែរ ដែលមានន័យថាវិធានការដែលរឹតត្បិត​ដល់សិទ្ធិទាំងនេះត្រូវតែមានភាពចាំបាច់ និងជាមធ្យោបាយ​រឹតត្បិត​តិចតួចបំផុតដើម្បីសម្រេច​គោលបំណង​ស្របច្បាប់នោះ។[5] ជាចុងក្រោយ ការរឹតត្បិត​មិនត្រូវ​អនុវត្ត​ដោយមានលក្ខណៈ​រើស​អើង ឬក្នុងគោលបំណង​រើសអើងបានឡើយ។ គោលការណ៍ទាំងនេះអនុវត្តទៅលើ​សិទ្ធិឯកជនភាព​ក្នុងរបៀបដូចគ្នាទៅនឹងការអនុវត្តទៅលើ​សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពមូលដ្ឋានដទៃទៀត ដូចដែលមានបញ្ជាក់​ដោយ​គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ និងការិយាល័យ​ឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស។[6]

សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមិនមានចែង​ច្បាស់លាស់​នូវច្បាប់​ និងបទដ្ឋានស្តង់ដាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ​នោះទេ។ មាត្រា ៦ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ដែលរៀបរាប់នូវ​គោលការណ៍ដែលត្រូវតែគោរពនៅពេលធានាដល់​សន្តិសុខសាយប័រ មិនមានដាក់បញ្ចូលគោលការណ៍ច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនៃ​ភាពត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ភាពចាំបាច់  និងសមាមាត្រនោះទេ។ កង្វះខាតការដាក់បញ្ចូលវិធីសាស្ត្រដោយឈរលើសិទ្ធិមនុស្សក្នុងការតាក់​តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះបង្កើតបានជាទិដ្ឋភាពស្មុគស្មាញលើផ្នែកផ្សេងទៀតដែលអាចជាការគំរាមកំហែង​ដល់​សិទ្ធិឯកជនភាព និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងគំនិត។

សន្តិសុខសាយប័រប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពតម្រូវឱ្យមានការប្រើ​វិធីសាស្ត្រដែលគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងផ្តោតទៅលើ​ការការពារមនុស្ស

សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះបង្ហាញពីឆន្ទៈមុះមុតក្នុងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវគោលបំណងពង្រឹងសន្តិសុខសាយប័រ ជាពិសេស​ទាក់ទិន នឹង​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសារវន្ត។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី នៅក្នុងវិធីសាស្ត្រជារួម ក៏ដូចជា​បទប្បញ្ញត្តិ​មួយចំនួន​នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ (សូមមើលលម្អិតខាងក្រោម) យើងឃើញថាក្នុងការអនុវត្តជាក់​ស្តែង​ច្បាប់នេះទំនងជានឹងមានផលជះផ្ទុយពីច្បាប់ ពោលគឺ​អាចនឹងធ្វើឱ្យស្ថានភាពសន្តិសុខសាយប័ររបស់​បុគ្គល​ និងសហគមន៍នៅប្រទេសកម្ពុជា​កាន់តែប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់ និងមានហានិភ័យក្នុងការត្រូវបានជ្រៀតជ្រែក។

ជារឿងចាំបាច់​ដែលយើងត្រូវយល់ថា សន្តិសុខសាយប័រទាមទារ​មិនត្រឹមតែ​ការអនុវត្តគោលការណ៍​នៃគោលបំណងស្របច្បាប់ ចាំបាច់ សមាមាត្រ និងមិនរើសអើងនៅពេលមានការរឹតត្បិតសិទ្ធិណាមួយនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែក៏តម្រូវឱ្យរដ្ឋត្រូវបំពេញកាតព្វកិច្ចជាវិជ្ជមានរបស់ខ្លួន​ក្នុងការចាត់វិធានការ​ប្រកបដោយ​ប្រសិទ្ធភាពដើម្បីការ​ពារ​ដល់ការអនុវត្ត​សិទ្ធិមនុស្សទាំងអនឡាញ និងក្រៅពីអនឡាញ។ វិធានការទាំងនេះគប្បី​ត្រូវដាក់ចេញ​ដើម្បីធានា​ការពារ​ដល់ភាពអាចរកបាន ការសម្ងាត់ និងសុចរិតភាពនៃព័ត៌មាន ក៏ដូចជាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗ ក្នុងគោលបំណង​ការពារ និងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវសន្តិសុខ​របស់បុគ្គលទាំងលើប្រព័ន្ធអនឡាញ និងក្រៅពីអនឡាញផងដែរ។[7]

អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ​ទទួលបន្ទុក​សេរីភាពបញ្ចេញមតិបានកត់សម្គាល់នៅ​ក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួនកាលពីឆ្នាំ២០១៥ ស្តីពីការកំណត់លេខសម្ងាត់ព័ត៌មាន កំណត់ជាអនាមិក និងក្រម ខ័ណ្ឌសិទ្ធិមនុស្ស ថារាល់ការរឹតត្បិត​លើ​ឧបករណ៍សន្តិសុខ​ឌីជីថល រួមទាំង​ការកំណត់លេខសម្ងាត់ព័ត៌មាន និងកំណត់​ជាអនាមិកជាទូទៅ អាចជាការជ្រៀតជ្រែកមិនត្រឹមត្រូវទៅលើ​លទ្ធភាពរបស់បុគ្គលក្នុងការប្រកាន់ខ្ជាប់គំនិត​របស់ខ្លួន។ ដើម្បីឱ្យបណ្តារដ្ឋ​អាចគោរពតាមកាតព្វកិច្ច​សិទ្ធិមនុស្ស អ្នករាយការណ៍ពិសេស​ផ្តល់ជាអនុសាសន៍ថា ច្បាប់ជាតិគួរ​តែទទួលស្គាល់ថាបុគ្គលគ្រប់រូប​មានសេរីភាពក្នុងការការពារឯកជនភាពនៃការប្រា​ស្រ័យ​ទាក់ទង​តាមបែបឌីជីថលតាមរយៈការប្រើបច្ចេកវិទ្យា និងឧបករណ៍កំណត់លេខសម្ងាត់ព័ត៌មានខ្លួនដែលអនុញ្ញាតឱ្យមានការមិនបង្ហាញអត្តសញ្ញាណនៅលើប្រព័ន្ធអនឡាញ។

នៅក្នុងបរិបទនេះ ជាការច្បាស់លាស់ដែលថា សំណើនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដែលតម្រូវឱ្យ​មានអាជ្ញា   បណ្ណលើសន្តិសុខសាយប័រទាក់ទងនឹងការផ្តល់សេវា​កម្មលើផ្នែកនេះ ដោយគ្មានការកំណត់ពីចំណាត់ថ្នាក់ ឬកម្រិតពីចំណុចអប្បបរមាអាចជាវិធានការដែលមិនមានសមាមាត្រទាល់តែសោះ ដែលអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់​ដល់​  បញ្ញតិ្ត​នៃសន្តិសុខឌីជីថលនៅក្នុងរបៀបមួយដែលប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិមនុស្សទាក់ទិននឹង​គំនិត ការបញ្ចេញមតិ និងឯកជនភាព។ ការដែលកំណត់ថាគ្មានបុគ្គលណាម្នាក់​អាចផ្តល់សេវាសន្តិសុខសាយប័របានដោយគ្មានអាជ្ញាបណ្ណពីក្រសួងអាចនឹងធ្វើឱ្យ​គេយល់ថា​ជាវិធានការសន្តិសុខឌីជីថល​ដែលអាចប្រើប្រាស់​បាននៅកម្ពុជាជារឿងខុសច្បាប់ លើកលែងតែ​ត្រូវបានអនុញ្ញាតយ៉ាងច្បាស់លាស់ពីរដ្ឋាភិបាល (មាត្រា២៣)។

ការហាមឃាត់បែបនេះទំនងជាអាចនឹងធ្វើឱ្យ​ប៉ះពាល់ខ្លាំង​ដល់បញ្ញត្តិ​អំពីសន្តិសុខ​សាយប័រផ្ទាល់តែម្តង ដោយសារតែ​សេវាកម្ម និងបច្ចេកវិទ្យាជាច្រើនបែប​ដែលបុគ្គល និងស្ថាប័នផ្សេងៗគ្នានៅប្រទេសកម្ពុជា​ប្រើ​ប្រាស់​ជាទូទៅ​ដើម្បីការពារខ្លួនពីហានិភ័យ​ និងការជ្រៀតជ្រែក​សាយប័រ​អាចនឹងត្រូវលែងប្រើប្រាស់បាន​ដោយផ្ទាល់​ ឬដោយផលជះ​ជារួម​នៃហានិភ័យ​ជុំវិញការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ។ ចំណុចនេះក៏អាចនឹង​បង្ក​ជាការ​ជ្រៀត​ជ្រែកមិនត្រឹមត្រូវស្របពេលជាមួយគ្នាដែរទៅដល់ការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្ស តាមរយៈ​ការរឹតត្បិត​ការទទួលបាន និង​ប្រើប្រាស់​ឧបករណ៍​សុវត្ថិភាពឌីជីថលទាំងឡាយ ដែលយើងយល់ថាបច្ចេកវិទ្យាទាំងនេះ​មានភាព​ចាំបាច់​ក្នុងការអនុវត្ត​សិទ្ធិ​ខាងគំនិត បញ្ចេញមតិ និងឯកជនភាពក្នុងចំណោម​សិទ្ធិមនុស្សផ្សេងទៀតដែល​ត្រូវបានការពារដោយច្បាប់អន្តរជាតិ។  បន្ថែមលើនេះទៀត ក៏ទំនងដែលថា​ការតម្រូវឱ្យមានអាជ្ញាបណ្ណ​ជាទូទៅបែបនេះ​ហាក់ដូចជាមិនពាក់ព័ន្ធនឹង​គោលបំណងដែលសេចក្តីព្រាង​ច្បាប់នេះចែងនោះទេ ពោលគឺដើម្បីធ្វើឱ្យ​ប្រសើរ​​​ឡើងនូវសន្តិសុខ​សាយប័រ​នៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ព័ត៌មានសំខាន់ៗ។ ការតម្រូវឱ្យមានអាជ្ញាបណ្ណដែលមានលក្ខណៈទូទៅ និងដែលអាចពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាផ្សេងៗទៀតសម្រាប់ការផ្តល់​សេវាកម្មសន្តិសុខ​សាយប័រអាច​នឹង​មិនត្រឹមតែប៉ះពាល់​ដល់បញ្ញត្តិស្តីពី​សេវាសន្តិសុខ​សាយប័រសម្រាប់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗប៉ុណ្ណោះទេ ចំណុចនេះក៏អាច​នឹងត្រូវអនុវត្ត​ទៅលើរាល់​​សេវាកម្ម​ឌីជីថល​ ការផ្ទេរ និងទទួល និងការប្រាស្រ័យ​ទាក់ទង​ដែលមិនសូវសំខាន់ដែលបុគ្គល និងស្ថាប័ននានាប្រើប្រាស់​នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។

សិទ្ធិអំណាច​ហួសហេតុ​របស់​គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល និងមន្ត្រីអធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រ

គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល

ប្រសិនជាត្រូវបានអនុម័តមែន សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះនឹងផ្តល់សិទ្ធិអំណាច​យ៉ាងទូលំទូលាយ​ទៅដល់  គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល ដែលអាចនឹងត្រូវបានយកទៅប្រើប្រាស់​ដើម្បីជ្រៀតជ្រែកតាមអំពើចិត្តទៅលើ​​សិទ្ធិឯកជនភាព និងរឹតត្បិត​មិនត្រឹមត្រូវលើ​សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងទទួលព័ត៌មាន។ គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល គឺជាស្ថាប័នប្រតិបត្តិ ដែលដឹកនាំ និងសម្របសម្រួលដោយក្រសួងប្រៃសណីយ៍ ក្នុងគោលបំណង​ដើម្បី “ធានានូវប្រសិទ្ធភាព និងប្រសិទ្ធផល​នៃការបំពេញមុខងារ​នៅក្នុងការដឹកនាំសម្របសម្រួល និងជំរុញការគ្រប់គ្រង​សន្តិសុខឌីជីថល” (មាត្រា៤)។

ក្នុងចំណោមសិទ្ធិអំណាច​ដែលផ្តល់ឱ្យគណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល ក្នុងនោះរួមមានអំណាច​ក្នុងការ​បង្គាប់ឱ្យ​នីតិបុគ្គលឯកជន​ “ផ្តល់ព័ត៌មាន និងអនុញ្ញាត​ឱ្យប្រើប្រាស់​ឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិកពាក់ព័ន្ធ” ដោយមានការយល់ព្រមពីនីតិបុគ្គលឯកជននោះ ដើម្បីបង្ការ និងកាត់បន្ថយហានិភ័យពីការគំរាមកំហែង​សន្តិសុខសាយប័រ ឬឧប្បត្តិហេតុសន្តិសុខសាយប័រ (មាត្រា១៩), “អនុញ្ញាតឱ្យមន្ត្រីទទួលបន្ទុក​សន្តិសុខសាយប័រ​នៃ     គណៈ​កម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល អាក់សេស​កុំព្យូទ័រ ឬប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ” នៅពេលដែលនីតិបុគ្គលឯកជននេះ​មិនអាច​បង្ការ និងកាត់បន្ថយ​ឧប្បតិ្តហេតុ​សន្តិសុខសាយប័រដែលឈានដល់​ “កម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ” (មាត្រា២១), និង​ “អាក់​សេស​ទិន្នន័យកុំព្យូទ័រ ឬទិន្នន័យដទៃទៀត” ស្របតាម​សេចក្តីសម្រេច​របស់តុលាការ នៅក្នុងស្ថានភាព​ដែលនីតិបុគ្គលឯកជននោះមិនអាចបញ្ឈប់ ឬកាត់បន្ថយ​ផលប៉ះពាល់​ដែលបង្កដោយការគំរាមកំហែង​សន្តិសុខ​សាយប័រ (មាត្រា២២)។

សិទ្ធិអំណាចទាំងនេះដែលផ្តល់ឱ្យគណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល គឺទូលំទូលាយ និងមិនអនុលោម​តាមគោលការណ៍នៃច្បាប់ និងសមាមាត្រ។ មាត្រា១៩ និងមាត្រា២១ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមិនតម្រូវឱ្យ      គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថលត្រូវមាន​ការអនុញ្ញាតជាមុន​ពីអាជ្ញាធរតុលាការដែលឯករាជ្យ និងឥតលម្អៀង ឬស្ថាប័នត្រួតពិនិត្យដែលទទួលបានអាណត្តិតាមផ្លូវច្បាប់ និងឯករាជ្យប្រហាក់ហែលគ្នា មុនចេញដីកាបង្គាប់ឱ្យ “ផ្តល់ព័ត៌មាន និងអនុញ្ញាត​ឱ្យប្រើប្រាស់​ឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិកពាក់ព័ន្ធ” ឬ​អនុញ្ញាតឱ្យអាក់សេស “កុំព្យូទ័រ ឬប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ”។ ចំណុចនេះគឺមានលក្ខណៈផ្ទុយគ្នាទៅនឹង​គោលការណ៍នៃភាពត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ ដែលក្រៅ​ពីការតម្រូវថាបទប្បញ្ញតិ​នានាត្រូវចែងឱ្យច្បាស់លាស់ ក៏តម្រូវដែរថាដំណើរការ​តាមផ្លូវច្បាប់ត្រឹមត្រូវ​ រួមទាំង​វិធាន​ការនានា​ដែលអាចជ្រៀតជ្រែក​ដល់​សិទ្ធិ​ឯកជនភាព និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងទទួលបានព័ត៌មានក៏ត្រូវ​បាន​អនុវត្ត​ដោយមានការការពារ​តាមផ្លូវតុលាការឱ្យបានរឹងមាំផងដែរ។[8]

បន្ថែមលើនេះទៀត មាត្រា២១(១) នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលអនុញ្ញាត​គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថលអាក់សេស “កុំព្យូទ័រ ឬប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ” ក៏អាច​ឈានដល់ការ​ជ្រៀតជ្រែក​មិនចាំបាច់ និងមិនសមាមាត្រ​ទៅលើ​សិទ្ធិឯកជនភាព ដោយសារតែចំណុចនេះមិនផ្តោត​ឱ្យចំទៅលើ​តែទិន្នន័យដែលមានភាពជាក់លាក់ជាចាំបាច់ ក្នុង​ការ​បង្ការ “ការគំរាមកំហែងសន្តិសុខសាយប័រ” និងមិនមែនជាវិធានការ​ដែលមានលក្ខណៈរឹតត្បិតតិចតួចបំផុតក្នុងន័យ​កម្រិត​ឱ្យបានតឹងតែង​​ដើម្បីសម្រេច​គោលបំណងនោះទេ។[9] ការបង្កើតទម្រង់បែបទូលាយបែបនេះ​អាច​អនុញ្ញាតឱ្យ​គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថលអាក់សេសទិន្នន័យឯកជន​ដែលផ្ទុកនៅក្នុងប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ​ហួស​ពី​អ្វីដែលតម្រូវដោយ​ភាពចាំបាច់នៃស្ថានភាពណាមួយ។[10] ក្តីបារម្ភ​ជុំវិញអាក់សេស​ទិន្នន័យឯកជន​ដែលមាន​លក្ខណៈទូលាយនេះ​គឺរឹតតែ​ត្រូវឱ្យបារម្ភថែមទៀត​ដោយសារតែសេចក្តីព្រាង​ច្បាប់នេះមិនមានកំណត់អំពីយន្តការ​ត្រួតពិនិត្យ ឬដំណោះស្រាយ​ប្រកបដោយ​ប្រសិទ្ធភាព និងឯករាជ្យ​ដើម្បីការពារ​ទល់នឹង​អនុវត្តសិទ្ធិអំណាចប្រតិបត្តិ​ហួសដែនកំណត់របស់គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល។

មន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រ

សេចក្តីព្រាងច្បាប់ក៏ផ្តល់សិទ្ធិអំណាច​ទូលំទូលាយ​ដល់មន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រផងដែរ ដែលបញ្ហានេះអាច​ឈានដល់​ការជ្រៀតជ្រែកតាមអំពើចិត្តទៅលើសិទ្ធិ​ឯកជនភាព និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងទទួលបាន​ព័ត៌មាន។ យោង​តាមមាត្រា២៤ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់ មន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រត្រូវបានចាត់​តាំងជា​ “មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌” ដោយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងប្រៃសណីយ៍ ក្នុងការ “តាមដាន ស្រាវជ្រាវ ត្រួត​​        ពិនិត្យ និងជំរុញ​ការអនុវត្តច្បាប់នេះ”។ សិទ្ធិអំណាច​ដែលត្រូវបានផ្តល់ទៅមន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័ររួមទាំងអំណាច​ក្នុងការ “ស្រាវជ្រាវ អង្កេត តាមដាន ទប់ស្កាត់ និងឆ្លើយតប​ទៅនឹងការគំរាមកំហែង​សន្តិសុខ​សាយប័រ និងឧប្បត្តិហេតុសន្តិសុខសាយប័រ (មាត្រា២៦) ព្រមទាំង​ “ឆែក​ឆេរ ចាប់យកវត្ថុតាង កោះហៅបុគ្គលពាក់ព័ន្ធ និងបំពេញកិច្ចនីតិវិធីដទៃទៀតដោយអនុវត្តស្របតាម​បទប្បញ្ញតិ្តនៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ” (មាត្រា២៧)។

ជាដំបូង យើងខ្ញុំយល់ឃើញថា គោលបំណងដែលចែងក្នុងមាត្រានៃច្បាប់នេះក្នុងការ “តាមដាន បង្ការ និងឆ្លើយតបទៅនឹងការគំរាមកំហែងសន្តិសុខសាយប័រ និងឧប្បត្តិហេតុ​សន្តិសុខសាយប័រ” នឹងមិនអាចសម្រេច​ទៅបានល្អប្រសើរតាមរយៈ​ប្រតិបត្តិការ​របស់អង្គភាពនៃមន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រដែលបង្កើតថ្មីនោះទេ។ ការឆ្លើយតប​ទៅនឹង​ឧប្បត្តិហេតុសន្តិសុខសាយប័រមិនចាំបាច់តម្រូវឱ្យប្រើវិធីសាស្ត្រ​តែមួយមុខ ឬជាចម្បង​មួយដែលផ្តោត​តែទៅលើ​ការគ្រប់គ្រង​ និងការអនុវត្តច្បាប់នោះទេ។ មែនទែនទៅ យុទ្ធសាស្ត្រ​ដែល​ក្រុមការ​ងារ​ឆ្លើយតប​ទៅនឹងឧប្បត្តិហេតុ​សន្តិសុខកុំព្យូទ័រ​ជាតិ (ក្រុមការងារឆ្លើយតប) ដែលស្ថិត​ក្រោម​ការគ្រប់គ្រងដោយ ឬត្រូវរាយការណ៍ទៅតួអង្គ​​អនុវត្តច្បាប់ និងសន្តិសុខជាតិអាច​បង្កជាហានិភ័យ “ប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ជាមួយ​នឹង​ក្រុម​ការ​ងារឆ្លើយតបផ្សេងៗទៀត” នេះបើយោងតាម​វេទិកា​នៃការអនុវត្តល្អបំផុតរបស់វេទិកា​អភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណែតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីការបង្កើតក្រុមការងារឆ្លើយតបលើបញ្ហាសន្តិសុខ​អ៊ីនធឺណែត។ បន្ថែម​លើនេះទៀត ការកំណត់អាណត្តិ​អនុវត្តច្បាប់ និងឃ្លាំមើល​ទៅឱ្យ​ក្រុម​ការងារឆ្លើយតបជាតិ​អាច​នឹងកាត់បន្ថយ​ដល់ជំនឿទុកចិត្តជាអន្តរជាតិ និងកិច្ចសហការ​ណាមួយ​ដែលស្នើ​ដោយ​ក្រុមការងារ​ឆ្លើយ​បតផ្សេងទៀត៖​ “​នៅពេល​មានក្តីបារម្ភជុំវិញបញ្ហាដែលក្រុមការងារឆ្លើយតប​ជាប់ពាក់ព័ន្ធ​ដោយផ្ទាល់នឹងប្រតិបត្តិការអនុវត្តច្បាប់ ឬឃ្លាំមើល ជំនឿទុកចិត្ត​ជាទូទៅអាចនឹងធ្លាក់ចុះទាប​ជាងនៅពេលដែល​ក្រុមការងារឆ្លើយតប​បំពេញប្រតិបត្តិការដោយផ្អែកលើ​ព័ត៌មានដែលទទួលបានដោយផ្ទាល់ពីភាគីរងផលប៉ះពាល់”។[11]

ជាទូទៅជុំវិញ​ទម្រង់នៃការបង្កើត ប្រសិនជា​មន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រនឹងត្រូវបង្កើតបែបនោះមែន យើងខ្ញុំកត់សម្គាល់ឃើញថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមិនបានចែង​រៀបរាប់ឱ្យច្បាស់លាស់​អំពីលក្ខណៈសម្បត្តិ​ចាំបាច់​របស់មន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រនោះទេ។ លក្ខណៈសម្បត្តិ​បែបនេះគួរតែ​ត្រូវបាន​កំណត់​ឱ្យ​បានជាក់លាក់​នៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់​ដើម្បីផ្តល់ភាពច្បាស់លាស់​ឱ្យពេញលេញ​ដល់សិទ្ធិអំណាច​ជាក់លាក់​របស់មន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រ និងភារកិច្ច​របស់ពួកគេ​ក្នុង​ការបំពេញតួនាទី។

ម្យ៉ាងវិញទៀត ភាពច្បាស់លាស់​កាន់តែច្រើនគឺពិតជាចាំបាច់​ក្នុងការកំណត់​ឱ្យជាក់លាក់នូវសិទ្ធិអំណាច​ដែលផ្តល់ឱ្យទៅមន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រតាមមាត្រា ២៦ ក្នុងការ “ស្រាវជ្រាវ អង្កេត តាមដាន ទប់ស្កាត់ និងឆ្លើយតប​ទៅនឹងការគំរាមកំហែង​សន្តិសុខ​សាយប័រ និងឧប្បត្តិហេតុសន្តិសុខសាយប័រ”[12] ដើម្បីឱ្យ​ស្របទៅនឹង​គោលការណ៍ត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ ដែលតម្រូវថាច្បាប់ទាំងឡាយ​មិនត្រូវ “ផ្តល់ឆន្ទានុសិទ្ធិហួស​ដែនកំណត់ […] ទៅឱ្យ​អ្នកដែលមានភារកិច្ច​ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់”។[13] យើងខ្ញុំសង្កេតឃើញថា មាត្រា២៦ មិនបាន​កំណត់ពីវិធានការ​ជាក់លាក់​ដែលមន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រត្រូវ​បានផ្តល់សិទ្ធិអំណាចឱ្យធ្វើក្នុងការ​បំពេញមុខងារ​របស់ខ្លួនហើយនៅពេល និងក្រោមកាលៈទេសៈអ្វីខ្លះដែល​មន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រអាច​អនុវត្តសិទ្ធិអំណាចនេះបាន។ អនុលោមតាមមាត្រា២៩ ប្រកាស[14] ដែលនឹងត្រូវដាក់ចេញក្នុងការ​កំណត់​ “បែបបទ​ និងនីតិវិធីនៃ​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រ” ត្រូវតែកំណត់ឱ្យបានជាក់លាក់ និងច្បាស់លាស់​នូវសិទ្ធិអំណាច​របស់មន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រ ព្រមទាំងនៅពេល និងរបៀបរបប​នៃការអនុវត្តសិទ្ធិអំណាចទាំងនេះ។ ហានិភ័យ​នៃការរំលោភបំពាន​គឺអាចមានដោយសារតែសេចក្តីព្រាង​ច្បាប់នេះពុំមានចែងពីយន្តការ​ត្រួតពិនិត្យ ឬដំណោះស្រាយគ្រប់គ្រាន់។

វាក្យស័ព្ទមិនច្បាស់លាស់ និងទូលំទូលាយ

គោលបំណងនៃវិធានការឆ្លើយតប​ទៅនឹងការគំរាមកំហែង​សន្តិសុខសាយប័រ

សិទ្ធិអំណាចដែលត្រូវបានផ្តល់ជូនដល់គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល និងមន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រដែលមានលក្ខណៈយ៉ាងទូលាយរួចទៅហើយនោះអាចនឹង​បង្កជាការបារម្ភថាសិទ្ធិអំណាចនេះ​ស្ទើរតែមិនអាចទប់ស្កាត់បានទេ ដោយសារតែ​វាក្យស័ព្ទជាច្រើននៅក្នុង​សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមានលក្ខណៈ​ស្រពេច​ស្រពិល និងទូលាយពេក ដែលមើលទៅមិនស៊ីសង្វាក់គ្នាទៅនឹង​គោលការណ៍ត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់​ និងគោលបំណង​ស្របតាមច្បាប់។ ជាទូទៅ មាត្រា៣(២) នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់កំណត់ថា “ការគ្រប់គ្រង និងការថែរក្សា​សន្តិសុខសាយប័រ” ថា “រាល់វិធានការឬនីតិវិធីដែលបង្កើត​ឡើង​ដើម្បីបង្ការ​ គ្រប់គ្រង និងឆ្លើយតប​នឹងការគំរាម​កំហែងសន្តិសុខសាយប័រទាំងក្នុងប្រទេស ទាំងក្រៅប្រទេស ដែលប៉ះពាល់​ដល់​សន្តិសុខជាតិ សន្តិសុខ​សេដ្ឋកិច្ច សន្តិសុខយោធា និងសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ”។ បន្ថែមលើនេះទៀត មាត្រា២០ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់​​ចែងថា “ការគំរាមកំហែងសន្តិសុខ​សាយប័រ ឬឧប្បត្តិហេតុ​សន្តិសុខសាយប័រ​ត្រូវចាត់ទុកថាជាកម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ” ប្រសិនជា​បញ្ហានេះអាចបណ្តាលឱ្យមានផលប៉ះពាល់​ណាមួយដូចជា “ផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខជាតិ ការការពារជាតិ ទំនាក់ទំនង​អន្តរជាតិ សេដ្ឋកិច្ច សេវាសុខាភិបាល​សាធារណៈ សុវត្ថិភាព ឬសណ្តាប់ធ្នាប់​សង្គម”។ ចំណុចនេះគឺមើលទៅគ្របដណ្តប់ទូលំទូលាយហួសហេតុលើផ្នែកផ្សេងៗ ដែលគ្របដណ្តប់​ស្ទើរតែ​គ្រប់ទិដ្ឋ​ភាពទាំងអស់នៃជីវិត ហើយហួសពីការផ្តោតបែបចង្អៀត ជាក់លាក់លើ​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​សាយប័រសំខាន់ៗ ដូចជា​អាក់​សេស​     បណ្តាញ ឬប្រព័ន្ធដោយខុសច្បាប់ ឬកិច្ចការពារ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗដែលមានកំណត់ ច្បាស់ លាស់​ ដូចប្រទេសផ្សេងទៀតគេបានធ្វើក្នុងច្បាប់របស់គេស្តីពីសន្តិសុខសាយប័រ និងបទល្មើសលើប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា ដែលមានគោលបំណង​ពង្រឹង​សន្តិសុខសាយប័រដែលមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ ផ្តោតលើអ្នកប្រើប្រាស់ និងឈរលើការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។[15] ការកំណត់និយមន័យទាំងនេះមើលទៅដូចជាបង្កើតបានជាមូលដ្ឋានមួយ​ឱ្យគណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល និងមន្ត្រី​អធិការកិច្ច​សន្តិសុខ​សាយប័រក្នុងការដាក់ចេញ​នូវវិធានការនានា​ដើម្បីជាគោលបំណងដែលមានចែងទាំងនោះ។

នៅក្នុងន័យដែលថាវិធានការអាចនឹងជ្រៀតជ្រែក​ដល់ការអនុវត្តសិទ្ធិឯកជនភាព និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ “សន្តិសុខសេដ្ឋកិច្ច” និង “សន្តិសុខយោធា” មិនគួរចាត់ទុកថាជាការបង្ហាញ​គោលបំណងត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់​ក្នុងការជ្រៀតជ្រែកដល់​ការទទួលបានសិទ្ធិទាំងនោះទេ។[16] ទោះបីជានៅពេលដែល​គោលបំណងបែបនេះត្រូវបានកំណត់ដើម្បី​សម្រេចបំណងដែលបានកំណត់ក្នុងការធានា​ដល់​សន្តិសុខជាតិ ឬសណ្តាប់ធ្នាប់​សាធារណៈ​ ដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតដោយច្បាប់អន្តរជាតិយ៉ាងណាក្តី គោលបំណងទាំងនោះត្រូវតែកំណត់ក្នុងន័យចង្អៀតយ៉ាងជាក់លាក់ ហើយត្រូវស្ថិត​ក្រោមការកម្រិត​ដ៏តឹងរ៉ឹងក្នុងការ​ធានាថា​ការរឹតត្បិតនានាទៅលើសិទ្ធិឯកជនភាព និងការបញ្ចេញមតិគឺមានលក្ខណៈចាំបាច់ និងសមាមាត្រ។ ការកម្រិតបែបនេះមិនឃើញមានចែងក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះទេ ហើយសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមើលទៅដូចជាផ្តល់​វិសាលភាពទូលាយ​ដល់ការ​បកស្រាយពេលអនុវត្ត និងអាចជាឱកាសនាំឱ្យមានការរំលោភបំពានណាមួយ។ ជាពិសេស សេចក្តីព្រាង​ច្បាប់នេះពុំមានចែងកំណត់ឱ្យច្បាស់អំពីវាក្យស័ព្ទទាំងអស់នេះទេ ហើយកិច្ចការពារក្នុងការធានាថានឹងមិនមានការរំលោភបំពានដល់សិទ្ធិមនុស្សក៏ពុំមានចែងក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដែរ។ ការមិនកំណត់បែបនេះអាចនឹងផ្តល់សិទ្ធិអំណាចដល់​អាជ្ញាធរ​នូវឆន្ទានុសិទ្ធិ​ហួសព្រំដែនក្នុងការបកស្រាយផង និងអនុវត្តវិធានការផង ដែលមើលទៅយើងមិន​អាចព្យាការណ៍ទុកមុនបាន ហើយអាចនឹងនាំឱ្យមានការរឹតត្បិតសិទ្ធិមនុស្សតាមអំពើចិត្តថែមទៀត។[17]

ការកំណត់អំពី “អង្គភាពហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗ” ដែលមិនស៊ីសង្វាក់ និងលក្ខណៈទូលាយ

អង្គការយើងខ្ញុំក៏បារម្ភផងដែរថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះអាចនឹង​ដាក់កាតព្វកិច្ច​រដ្ឋបាលនានាទៅលើ​ប្រភេទ​ជាក់លាក់នៃអង្គភាពណាមួយតាមរយៈ​ការកំណត់បែបទូលាយនៃ “អង្គភាព​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗ”។ អង្គភាពហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗមានកាតព្វកិច្ច​ត្រូវធ្វើ​ និងរាយការណ៍អំពី “ការវាយតម្លៃហានិភ័យនៃការគ្រប់គ្រង និងការថែរក្សាសន្តិសុខ​សាយប័ររបស់ខ្លួនទៅនិយ័តករ​មានសមត្ថកិច្ច” (មាត្រា១៣), ហើយត្រូវ “ធ្វើការកែតម្រូវប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន […] តាមអនុសាសន៍របស់និយ័តករ​មានសមត្ថកិច្ច” (មាត្រា១៤)[18], ត្រូវជូនដំណឹងទៅនិយ័តករមានសមត្ថកិច្ច​ និងចម្លងជូនគណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថលនូវ “ការគំរាម​កំហែង​សន្តិសុខសាយប័រ ឬឧប្បត្តិហេតុសន្តិសុខសាយប័រ” ក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរ ៧២ ម៉ោង វាយតម្លៃហានិភ័យនៃការគំរាមកំហែង ឬឧប្បត្តិហេតុនោះ ព្រមទាំង “បង្ការទប់ស្កាត់ ដោះស្រាយ និងកាត់បន្ថយ​ផលប៉ះពាល់” (មាត្រា១៦)។ បុគ្គលទាំងឡាយណាដែលត្រូវបានរកឃើញថាមានពិរុទ្ធភាពដោយសារតែមិនអនុវត្តតាម​កាតព្វកិច្ចទាំងនេះអាចនឹងប្រឈមនឹងការទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌ ក្នុងទម្រង់ជាការពិន័យជាប្រាក់ធ្ងន់ធ្ងរ និងអាចជាប់ពន្ធនាគារផងដែរ (មាត្រា៣៩ និងមាត្រា៤០)។

ជាពិសេស អង្គភាពហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗដែលមានចែងក្នុងមាត្រា៧ រួមមាននីតិបុគ្គលសាធារណៈ និងឯកជនដែលផ្តល់​សេវា “ឌីជីថល” និង “ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ” ព្រមទាំង​សេវាសារវន្តផ្សេងទៀត ដោយពុំមានបញ្ជាក់លម្អិតបន្ថែម។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ​ក៏​កំណត់ពីលក្ខខណ្ឌតម្រូវបែបរដ្ឋបាលដូចគ្នាសម្រាប់​នីតិ​បុគ្គលទាំងនេះ ដោយមិនគិតពីទំហំអង្គភាពនោះទេ។ ចំណុចនេះអាចអនុញ្ញាតឱ្យ “និយ័តករមានសមត្ថកិច្ច” ដាក់បញ្ចូលអង្គភាពខ្នាតតូច និងមធ្យមផងដែរ រួមទាំង​ក្រុមហ៊ុនប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយតាមអនឡាញ ឬអង្គការ​សង្គមស៊ីវិល​ដែលមានវេទិកាអនឡាញថាជាអង្គភាពហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗ ហើយដែលអង្គភាពទាំងនេះពុំមានលទ្ធភាពបំពេញតាម​លក្ខខណ្ឌតម្រូវ​បែបរដ្ឋបាល​ ដូចជាការដំឡើង និងថែរក្សាវិធានការសន្តិសុខ​របស់ប្រព័ន្ធខ្លួនដែលមានតម្លៃថ្លៃ។[19] ប្រសិនជា​អង្គភាពខ្នាតតូច និងមធ្យម​ទាំងនេះខកខាន​មិនអាច​បំពេញតាម​លក្ខខណ្ឌតម្រូវដែលតឹងតែងទាំងនេះ ពួកគេអាចនឹងប្រឈម​នឹងទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌ ដូចគូសបញ្ជាក់ខាងក្រោម​ ហើយដែលចំណុចនេះអាច​ជា​ការរឹតត្បិតមិនត្រឹមត្រូវ​ទៅលើសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងទទួលបានព័ត៌​មាន។ យើងខ្ញុំក៏កត់សម្គាល់ឃើញផងដែរថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ​មិនស៊ីសង្វាក់គ្នាទៅនឹង​ការកំណត់និយម​ន័យ​នៃ “ហេដ្ឋរចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗ” ដែលអាចបណ្តាលឱ្យមានការកំណត់​ខុសគ្នានៃអង្គភាពហេដ្ឋារចនា​សម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗ៖ មាត្រា៣(២០) ប្រើប្រាស់ឃ្លា “ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​បម្រើ​ប្រយោជន៍សាធារណៈ” ជាជាងប្រើ​ឃ្លា “សេវាសារវន្ត” ដែលមានកំណត់ក្នុងមាត្រា៧។

ទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌមិនចាំបាច់ និងមិនសមាមាត្រចំពោះការមិនអនុលោមតាម

ការកំណត់ពីទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌ​ចំពោះ​ការមិនអនុលោមតាម​ រួមទាំងការពិន័យជាប្រាក់ដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ និងទោសពន្ធនាគារ គឺមិនស៊ីសង្វាក់គ្នាជាមួយនឹងគោលការណ៍នៃភាពចាំបាច់ និងសមាមាត្រនោះទេ ដោយ​សារតែការធ្វើបែបនេះមិនមែនជាវិធីសាស្ត្ររឹតត្បិត​ដែលមានកម្រិតទាបបំផុតនោះឡើយសម្រាប់ការដាក់​ទណ្ឌកម្ម ឬគ្រប់គ្រង​ទៅលើសកម្មភាពរបស់បុគ្គលដែលខក​ខានមិនអនុវត្តតាម​កាតព្វកិច្ច​ដែលកំណត់ដោយសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ។[20] ការដាក់ទណ្ឌកម្មទាំងនេះក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននឹងអាចបណ្តាលឱ្យមានការរំលោភបំពាន​សិទ្ធិ​ដែលមានលក្ខណៈមិនសមាមាត្រ​សម្រាប់​គោលបំណង​នៃច្បាប់ដែលមានការកំណត់មិនទាន់​ច្បាស់​លាស់ ដែលចំណុចនេះអាចបង្កឱ្យមានផលប៉ះពាល់​ច្រើនទៀតទៅដល់​សង្គមកម្ពុជាជាជាងផ្តល់ប្រយោជន៍។

មាត្រា៣៩ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់​កំណត់ប្រាក់ពិន័យ​ចន្លោះពី៥០លានរៀល (ប្រហែល ១២.០០០ ដុល្លារអាមេរិក) ទៅដល់ ៨០ លានរៀល (ប្រហែល​ ១៩.០០០ ដុល្លារអាមេរិក) ចំពោះបុគ្គលណា​ដែលមិនបាន​ធ្វើ​ការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់​។ ប្រសិនជាបុគ្គលដដែលនេះប្រព្រឹត្តបទល្មើសដូចគ្នាម្តងទៀតក្នុងរយៈពេល​ ១ ឆ្នាំ នោះជននោះនឹងត្រូវផ្តន្ទាទោស​ “ដាក់ពន្ធនាគារ​ពី ៦ ខែ ទៅ ១ឆ្នាំ និងត្រូវពិន័យជាប្រាក់ទ្វេដង”។ ទណ្ឌកម្មទាំងនេះគឺពិតជាមិនសមាមាត្រទេ នៅពេលអនុវត្តលើ​អង្គភាពព័ត៌មានតូចៗដែលពុំមានចេតនា​ក្នុងការ​បង្កផលប៉ះពាល់​ណាមួយ ហើយដែលអាចនឹងមិនមានលទ្ធភាពអនុវត្តតាមបាន ដោយសារ​តែខ្វះលទ្ធភាព​ក្នុងការ​បំពេញតាមលក្ខខណ្ឌរដ្ឋបាលដែលតឹងតែងនេះ។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះក៏​កំណត់ពីការពិន័យជាប្រាក់​ច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់ និងមានទោស​ពន្ធនាគារថែមទៀតចំពោះ​ការខកខានក្នុងការ “សហការ​ជាមួយនឹង​មន្ត្រីរបស់​គណៈកម្មាធិការ​សន្តិសុខឌីជីថលទទួលបន្ទុកសន្តិសុខសាយប័រ ឬមន្ត្រីអធិការកិច្ចសន្តិសុខសាយប័រ” (មាត្រា៤២) ឬ​ប្រឆាំងនឹង “ការអនុវត្តការងារ​របស់គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល ឬក្រសួងប្រៃសណីយ៍” (មាត្រា៤៤)។ ចំណុចនេះអាចជាការគំរាមកំហែង​ដល់​សិទ្ធិ​ឯកជនភាព និងបង្កឱ្យមានផលប៉ះពាល់ច្រើនផ្សេងទៀតដល់​សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ដោយសារតែអង្គភាពឯកជនទាំងនោះអាចនឹង​ត្រូវបានបង្ខំ​ឱ្យអនុវត្តតាម​ការសម្រេចរបស់​គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល និងមន្ត្រីអធិការកិច្ចសន្តិសុខសាយប័រ​ដើម្បីគេចពីការទទួលខុសត្រូវ។

នត្ថិភាពនៃការត្រួតពិនិត្យឯករាជ្យ និងកង្វះការទទួលបានដំណោះស្រាយគ្រប់គ្រាន់​ប្រកបដោយ​ប្រសិទ្ធភាព

លទ្ធភាពនៃការរំលោភបំពាន​កើតចេញពីការផ្តល់សិទ្ធិអំណាច​ហួសហេតុពេកដល់​គណៈកម្មាធិការ​សន្តិសុខឌីជីថល និងមន្ត្រីអធិការកិច្ចសន្តិសុខសាយប័រ​គឺរឹតត្បិតធ្ងន់ធ្ងរថែមទៀតដោយសារតែនត្ថិភាព​នៃយន្ត​ការ​ត្រួតពិនិត្យ​ឯករាជ្យ ឬឥតលម្អៀង តាមយន្តការតុលាការ ឬរដ្ឋបាលលើការអនុវត្ត​សិទ្ធិអំណាច​ប្រតិបត្តិ​ដែល​មានកំណត់ដោយសេចក្តីព្រាងច្បាប់។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះក៏មិនមានចែងទាល់តែសោះនូវ​សិទ្ធិប្តឹងតវ៉ាប្រកប​ដោយអត្ថន័យ​ ឬការទទួលបានដំណោះស្រាយ​ប្រកប​ដោយប្រសិទ្ធភាព​សម្រាប់​បុគ្គល ឬអង្គភាព​រងផលប៉ះ   ពាល់។ យោងតាមមាត្រា២(៣) នៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ ប្រទេសកម្ពុជា​ត្រូវមានកាតព្វកិច្ច​ក្នុងការធានាអំពីសិទ្ធិក្នុងការទទួលបានដំណោះស្រាយ​មួយប្រកប​ដោយប្រសិទ្ធភាព​ចំពោះ​អំពើរំលោភបំពាន​សិទ្ធិមនុស្ស។[21] ទោះបីជាមាត្រា​៣០ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ​ផ្តល់​សិទ្ធិឱ្យតវ៉ា​នឹងសេចក្តីសម្រេច​របស់​មន្ត្រីគណៈកម្មាធិការ​សន្តិសុខឌីជីថល ឬមន្ត្រីអធិការកិច្ចសន្តិសុខសាយប័រ យើងសង្កេតឃើញថាមានឧបសគ្គផ្នែកនីតិវិធីក្នុងការប្រើ​ប្រាស់សិទ្ធិប្តឹងឧទ្ធរណ៍ប្រកបដោយ​អត្ថន័យ។

ដំណាក់កាលបឋម​នៃការដោះស្រាយវិវាទ​ដែលផ្តល់ឱ្យដល់​ភាគីវិវាទដែល “មិនយល់ស្រប​ជាមួយនឹងវិធានការណាមួយ” គឺមិនមែនជា​ការប្តឹងតវ៉ាទៅតុលាការនោះទេ ប៉ុន្តែជាការតវ៉ា​បែបរដ្ឋបាល​ក្នុងរយៈពេល ៣០ ថ្ងៃគិតពីថ្ងៃទទួលបានការជូនដំណឹងពីវិធានការនោះ (មាត្រា៣០) ទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងប្រៃសណីយ៍ដែល​ជាអ្នកសម្របសម្រួល​គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថល និងមន្ត្រីអធិការកិច្ចសន្តិសុខសាយប័រ។ ចំណុចនេះគឺបង្ហាញពី​ដំណើរការត្រួតពិនិត្យខ្លួនឯង ដែលនៅតែស្ថិតក្រោម​ការគ្រប់គ្រងផ្នែកប្រតិបត្តិដដែល។ ប្រសិនជាបុគ្គលនោះ​មិនយល់ស្រប​នឹង​សេចក្តីសម្រេចណាមួយ​របស់រដ្ឋមន្ត្រី ពួកគេគួរតែអាចប្តឹង​ទៅតុលាការមាន​សមត្ថកិច្ច។ ទោះ​ជាយ៉ាងនេះក្តី បណ្តឹងណាមួយទៅតុលាការ “អាចពុំមានប្រសិទ្ធភាព​ក្នុងការបញ្ឈប់​ការអនុវត្តសេចក្តីសម្រេច​របស់រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួងប្រៃសណីយ៍”។ ចំណុចនេះអាចធ្វើឱ្យដំណើរការប្តឹងតវ៉ា​ពុំមានប្រសិទ្ធភាពទាំងស្រុងតែម្តង​ព្រោះព្យសនកម្ម​ដែលមិនអាចជួសជុលវិញបានអាចនឹងកើតឡើងរួចទៅហើយក្នុងអំឡុងពេល​នៃការប្តឹងតវ៉ាទៅតុលាការ​ ដូចជានៅពេលដែលគណៈកម្មាធិការសន្តិសុខឌីជីថលបានអាក់សេស​ទិន្នន័យ​ដែលបានផ្ទុកនៅក្នុង “កុំព្យូទ័រ ឬប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ” នៅពេលអនុវត្ត​សិទ្ធិអំណាចរបស់ខ្លួន​តាម​មាត្រា២១(១) នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់។  សេច​ក្តីព្រាងច្បាប់នេះពុំមានចែងអំពីរបៀបដែល​ព្យសនកម្ម​បែបនោះ ឬសិទ្ធិនានាដែលត្រូវបានប៉ះពាល់​នឹងត្រូវជួសជុលសងសំណងក្នុងហេតុការណ៍នោះឡើយ។

អនុសាសន៍

ចំពោះក្តីបារម្ភទាំងអស់នេះ យើងខ្ញុំ​សូមផ្តល់ជាអនុសាសន៍ថា អាជ្ញាធរកម្ពុជា​គប្បី​ដកចេញ ឬកែប្រែ   សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះឱ្យបានច្រើន ដើម្បីធានា​អំពីអនុលោមភាពជាមួយនឹង​កាតព្វកិច្ច​សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ​របស់កម្ពុជាក្នុងការគោរព​សិទ្ធិឯកជនភាព និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងការទទួលបានព័ត៌មាន ហើយដើម្បីពង្រឹង​សន្តិសុខសាយប័រដែលអាចការពារបុគ្គល និងអង្គភាពឱ្យបានកាន់តែប្រសើរថែមទៀត។ ការកែប្រែសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ​គប្បី​ត្រូវដោះស្រាយឱ្យបានច្រើន​លើ​ក្តីបារម្ភ​នានាទាក់ទិន​នឹង​សិទ្ធិអំណាច​ដែលទូលំទូលាយ  ​ផ្តល់ឱ្យទៅអង្គនីតិប្រតិបត្តិ, បទប្បញ្ញត្តិ​ដែលមិនមានចែងច្បាស់លាស់ និងទូលំទូលាយដែលអនុញ្ញាតឱ្យ​មាន​ការអនុវត្តសិទ្ធិអំណាចប្រតិបត្តិហួសហេតុ និងការរំលោភបំពាននានា, ការហាមឃាត់ហួសហេតុ​លើការផ្តល់​សេវា​សន្តិសុខសាយប័រ​ លើកលែងតែ​ទទួលបានអាជ្ញាបណ្ណពីអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ, ទណ្ឌកម្ម​មិនចាំបាច់ និងមិន សមាមាត្រចំពោះការមិនអនុវត្តតាម និងនត្ថិភាព​នៃយន្តការត្រួតពិនិត្យ​ឯករាជ្យ ឬឥតលម្អៀង ឬយន្តការ​ដោះស្រាយ​បណ្តឹង និងការទទួលបានដំណោះស្រាយ​មួយប្រកបដោយ​ប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់បុគ្គល និងអង្គភាពរងផល​ប៉ះពាល់ ជាដើម។ ​

[1] ការវិភាគនេះផ្អែកលើ​សេចក្តីព្រាងច្បាប់​ស្តីពីសន្តិសុខ​សាយប័រ ចុះថ្ងៃទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២។

[2] កាំង សុធា, “ក្រសួងប្រៃសណីយ៍បញ្ចប់​សេចក្តីព្រាង​ច្បាប់ គោលនយោបាយ​ច្រើនទៀតស្តីពីសន្តិសុខ​សាយប័រ”, ខ្មែរថែមស៍, ថ្ងៃទី៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២, អាចមើល៖ https://www.khmertimeskh.com/501180686/mptc-finalises-more-draft-laws-policies-on- cybersecurity-posts/

[3] ផ្អែកលើព័ត៌មាន​ដែលអង្គការអាក់សេសណាវ និងអង្គការគណៈកម្មការអ្នកច្បាប់អន្តរជាតិបានទទួល សេចក្តីព្រាងនេះ​នៅស្ថិតក្រោមការពិនិត្យមើល និងកែតម្រូវនូវឡើយ។ កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ មានសេចក្តីរាយការណ៍ថា អ្នក​នាំពាក្យ​ក្រសួងប្រៃសណីយ៍បានមាន​ប្រសាសន៍ថា “ច្បាប់នេះគឺនៅតែជាសេចក្តីព្រាងនៅឡើយទេ ហើយក្រុមការងារ​កំពុងតែធ្វើ​ការយ៉ាងសកម្មក្នុងពិនិត្យ​មើលលើ​មតិយោបល់​ពីដៃគូទាំងអស់”, ហ្វីអូណា ឃេលីហ័រ, “​សេចក្តីព្រាង​ដែលលេចធ្លាយ​អាច​នឹង​ផ្តល់សិទ្ធិអំណាចឱ្យកម្ពុជាកាន់តែច្រើន​ក្នុងការបំបិទមាត់អ្នករិះគន់”, រ៉េសអូហ្វឌឺវើល, ថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣, អាចមើល៖ https://restofworld.org/2023/cybersecurity-law-draft-cambodia-elections/។ សូមមើលផងដែរ លី លីយ៉ា, “ក្រសួងទូរគមនាគមន៍បិទបញ្ចប់​សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសន្តិសុខ​សាយប័រ”, កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២, អាចមើល៖  https://www.phnompenhpost.com/national/telecommunication-ministry-completes-draft-cyber- security-law។

[4] ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ, របាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍​ពិសេស​ទទួលបន្ទុក​ការលើកកម្ពស់​ និងការពារសិទ្ធិសេរីភាពខាងគំនិត និងបញ្ចេញមតិ, ដេវីដ ហ្គាយេ, ឯកសារអង្គការសហប្រជាជាតិ A/HRC/29/32, ថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៥ (“A/HRC/29/32”), កថាខ័ណ្ឌទី១៦ ដល់ ១៨។

[5] សូមមើល៖ គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស, សេចក្តីអត្ថាធិប្បាយទូទៅ លេខ៣៤, មាត្រា ១៩, សេរីភាពខាងគំនិត និងបញ្ចេញ​មតិ, ឯកសារអង្គការសហប្រជាជាតិ CCPR/C/GC/34, ថ្ងៃទី១២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១១ (“CCPR/C/GC/34”), កថា    ខ័ណ្ឌទី២១ ដល់៣៦។

[6] មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ, សិទ្ធិឯកជនភាពក្នុងយុគសម័យឌីជីថល៖ របាយការណ៍របស់ឧត្តមស្នងការអង្គការសហ​ប្រជាជាតិទទួលបន្ទុក​សិទ្ធិមនុស្ស, ឯកសារអង្គការសហប្រជាជាតិ A/HRC/39/29, ថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៨, កថាខ័ណ្ឌទី១០, ក្រុម​ប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស, សិទ្ធិឯកជនភាពក្នុងយុគសម័យឌីជីថល, ឯកសារអង្គការសហប្រជាជាតិ A/HRC/RES/34/7, ថ្ងៃទី៧ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧, កថាខ័ណ្ឌទី២។

[7] សូមមើលឧទាហរណ៍ការកំណត់និយមន័យនៃសន្តិសុខសាយប័របន្ទាប់ពីការពិគ្រោះយោបល់​ និងការសិក្សាមួយរបស់​ក្រុម​ការងាររបស់​សម្ព័ន្ធសេរីភាពអនឡាញស្តីពី “អ៊ីធឺណែតដោយសេរី និងសុវត្ថិភាព” ក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៤ ដែលបានកំណត់​និយមន័យ​សន្តិសុខសាយប័រថា៖ “បុព្វកថា៖ ច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ និងច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ​អនុវត្ត​ទាំងលើ​អនឡាញ និងក្រៅពីអនឡាញ។ សន្តិសុខសាយប័រ​គឺជាការរក្សាភាពដែលអាចរកបាន ការសម្ងាត់ និងសុចរិតភាព​ព័ត៌មាន ព្រមទាំង​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​សំខាន់ៗ តាមរយៈ​គោលនយោបាយ បច្ចេកវិទ្យា និងការអប់រំ ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រសើរ​ឡើង​នូវសន្តិសុខរបស់បុគ្គលទាំងលើអនឡាញ និងក្រៅពីអនឡាញ” សម្ព័ន្ធសេរីភាពអនឡាញ, ក្រុមការងារ១៖ អ៊ីនធឺណែត​ដោយ​សេរី និងសុវត្ថិភាព, ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥។ សូមមើល៖ https://freedomonlinecoalition.com/blog/wg-1-an-internet-free-and-secure/។

[8] ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ, របាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍​ពិសេស​ទទួលបន្ទុក​ការលើកកម្ពស់​ និងការពារសិទ្ធិសេរីភាពខាងគំនិត និងបញ្ចេញមតិ, ដេវីដ ហ្គាយេ, ឯកសារអង្គការសហប្រជាជាតិ A/HRC/29/32, ថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៥ (“A/HRC/29/32”), កថាខ័ណ្ឌទី៣២។

[9] CCPR/C/GC/34, កថាខ័ណ្ឌទី៣៤។

[10] A/HRC/29/32, កថាខ័ណ្ឌទី៤៥។

[11] វេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណែត ឆ្នាំ២០១៤៖ “វេទិកា​អនុវត្តល្អបំផុតស្តីពីការបង្កើត​ និងគាំទ្រដល់​ក្រុម​ការងារឆ្លើយតប​នឹង​ឧប្បត្តិហេតុ​សន្តិសុខកុំព្យូទ័រសម្រាប់សុវត្ថិភាពអ៊ីនធឺណែត”, ទំព័រទី១៣ និង១៥, អាចមើល៖ https://www.first.org/global/governance/bpf-csirt-2014-outcome.pdf។

[12] យោងតាមមាត្រា២៧ សិទ្ធិអំណាចរបស់​មន្ត្រីអធិការកិច្ចសន្តិសុខសាយប័រត្រូវអនុវត្ត “ស្របតាមបទប្បញ្ញត្តិនៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ”។ យោងតាមមាត្រា២៩ ក៏មានចែងថា “បែបបទ និងនីតិវិធីនៃអធិការកិច្ចសន្តិសុខសាយប័រនឹងត្រូវកំណត់​​ដោយ​ប្រកាសរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងប្រៃសណីយ៍”។

[13] CCPR/C/GC/34, កថាខ័ណ្ឌទី២៥។

[14] ប្រកាស​គឺជាសេចក្តីសម្រេចផ្លូវការមួយ ដែលចេញដោយ​ក្រសួងមួយ ឬច្រើនពាក់ព័ន្ធ ឬអន្តរក្រសួង។

[15] សូមមើលឧទាហរណ៍ ទីភ្នាក់ងារ​របស់សហភាពអឺរ៉ុបដើម្បីសន្តិសុខប្រព័ន្ធបណ្តាញ និងព័ត៌មាន, “វិធីសាស្ត្រដើម្បីកំណត់​ទ្រព្យសម្បត្តិ និងសេវា​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗ”, ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៤, អាចមើល៖https://www.enisa.europa.eu/publications/methodologies-for-the-identification-of-ciis/@@download/fullReport

ឬ”៦ USC ជំពូកទី១, ផ្នែកទី១៨, ភាគខ៖ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗ”, អាចមើល៖https://www.cisa.gov/sites/default/files/publications/CII-Act.pdf។

[16] ការកម្រិត​លើសិទ្ធិឯកជនភាព និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងទទួលបានព័ត៌មានអាចធ្វើឡើងត្រឹមត្រូវទៅបាន និងមិនតាមអំពើចិត្ត ប្រសិនការរឹតត្បិតនេះធ្វើក្នុងគោលបំណង​ផ្លូវច្បាប់ណាមួយ៖ គោរពសិទ្ធិ ឬកិត្តិស័ព្ទរបស់អ្នកដទៃ ការពារសន្តិសុខជាតិ សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ សុខភាព ឬសីលធម៌សាធារណៈ។ សូមមើល៖ កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ​ស្តីពី​សិទ្ធិ​ពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ, មាត្រា១៩(៣)។

[17] ឧទាហរណ៍ មុនការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ រដ្ឋាភិបាលបានចេញប្រកាសអន្តរក្រសួងមួយដើម្បីបិទអង្គភាពសារព័ត៌មានឯករាជ្យដោយឈរលើហេតុផលថា អង្គភាពសារព័ត៌មានទាំងនេះមានផ្សាយមាតិកាព័ត៌មានដែលអាច “បង្កឱ្យមានអាសន្ន​ក្នុងសង្គម និងគំរាមកំហែងដល់​សន្តិសុខជាតិ”។ សូមមើល៖ មជ្ឈមណ្ឌល​សិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា, “ក្រុមអង្គការ​សង្គមស៊ីវិល​នៅកម្ពុជាស្នើឱ្យដក​ចេញវិញនូវបម្រាមលើប្រព័ន្ធអនឡាញមុនការបោះឆ្នោត”, អាយហ្វិក, ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨, អាចមើល៖ https://ifex.org/cambodian-groups- seek-revocation-of-new-online-directive-ahead-of-elections/។

[18] “និយ័តករមានសមត្ថកិច្ចសម្តៅដល់ក្រសួង ឬស្ថាប័ន​ដែលមានតួនាទី និងភារកិច្ចទាក់ទិននឹង​ការគ្រប់គ្រង និងថែរក្សាសន្តិសុខសាយប័ររបស់អង្គភាពហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព័ត៌មានសំខាន់ៗដែលស្ថិតក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន” (មាត្រា ៣(១៤) នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់)។

[19] ឧទាហរណ៍នៃលក្ខខណ្ឌតម្រូវផ្នែករដ្ឋបាលដែលហួសហេតុត្រូវបានប្រើដើម្បីកាត់បន្ថយ​សេរីភាពសារព័ត៌មាន​បាន​កើតឡើង​នៅពេលដែលកាសែតឌឺខែមប៊ូឌែរ ដេរលី ដែលជាសារព័ត៌មានឯករាជ្យ ត្រូវបានបង្ខំឱ្យបិទបន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាល​បានទាម​ទារ​ទឹកប្រាក់ចំនួន ៦,៣ លានដុល្លារដែលចោទថាសារព័ត៌មាននេះបានគេចវេសមិនបង់ពន្ធ។ រីឆាត ផាតដក់, “ឌឺខែមប៊ូឌែរ ដេលីនឹងត្រូវបិទ (បន្ទាប់ពីចេញផ្សាយរឿងរ៉ាវធំមួយចុងក្រោយបំផុត)”, ញ៉ូវយ៉កថែមស៍, ថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧, អាចមើល៖ https://www.nytimes.com/2017/09/03/world/asia/cambodia-daily-newspaper.html។

[20] CCPR/C/GC/34, កថាខ័ណ្ឌទី២៥។

[21] A/HRC/29/32, កថាខ័ណ្ឌទី១៩។ សូមមើលផងដែរ៖ គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស, សេចក្តីអត្ថាធិប្បាយទូទៅ លេខ ៣១ [៨០], ចរិតលក្ខណៈនៃការកាតព្វកិច្ចផ្លូវច្បាប់ជាទូទៅដែលរដ្ឋហត្ថលេខីរបស់កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិត្រូវមាន៖ ឯកសារអង្គការសហប្រជាជាតិ CCPR/C/21/Rev.1/Add.1, ថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៤, កថាខ័ណ្ឌទី១៥។